Nhiều bậc cha mẹ đã hốt hoảng và hoang mang như chị Minh khi con mình bỗng dưng bị sớm thành người lớn. Phải làm gì để chăm sóc những em bé này?

Sử dụng quá nhiều thức ăn nhanh, bổ dưỡng dễ làm thức dậy chức năng giới tính khiến trẻ dậy thì sớm. Ảnh minh họa

Tuổi nào được coi là sớm?

Theo ThS.BS Đinh Thạc (Bệnh viện Nhi Đồng 1, TPHCM) những trường hợp như con gái chị Minh được coi là dậy thì sớm. Thông thường, tuổi dậy thì bắt đầu ở bé gái có độ tuổi từ 8 đến 12 và ở các bé trai có độ tuổi từ 9 đến 14. Trẻ sẽ được coi là dậy thì sớm đối với bé gái là trước 8 tuổi và đối với bé trai là trước 9 tuổi.

Cũng theo ThS.BS Đinh Thạc, dấu hiệu nhận biết dậy thì sớm ở trẻ gái đầu tiên là ngực phát triển. Ngực nhú lên thành những cục nhỏ dưới núm vú, ở một hoặc hai bên. Những cục này có thể cứng, có kích thước khác nhau, thời điểm này trẻ thường bắt đầu cao nhanh. Trong giai đoạn dậy thì, chiều cao của bé gái thường cao vọt tới 7 - 8cm mỗi năm, đạt đỉnh điểm khi kỳ kinh đầu tiên xuất hiện. Đây chính là giai đoạn “khủng hoảng về tâm lý” đối với bé gái khi phát hiện chảy máu bất thường ở vùng kín.

Với bé trai, dấu hiệu dậy thì đầu tiên là tăng kích thước tinh hoàn, vài tháng sau lông vùng kín bắt đầu mọc. Theo thời gian, lông vùng kín, lông nách, tinh hoàn và “cậu bé” tiếp tục phát triển đến khi trẻ trở thành một người lớn hoàn toàn, nam thường đạt tốc độ tăng trưởng chiều cao tối đa chậm hơn nữ từ 2 - 3 năm. Những thay đổi hình thái cơ thể của bé trai bao gồm bàn tay và bàn chân to ra, rồi đến cánh tay, cẳng chân, thân và ngực phát triển. Những thay đổi khác bao gồm hiện tượng “vỡ giọng” với giọng nói trở nên trầm, đục hơn, các cơ bắp to lên, mọc “ria mép”, đặc biệt là khả năng cương cứng “cậu bé” và hiện tượng mộng tinh rất phổ biến ở bé trai... Ở một số bé trai, ngực có thể phát triển.

Nói về nguyên nhân dẫn đến hiện tượng trẻ sớm thành người lớn, ThS.BS Đinh Thạc cho biết, đã có rất nhiều công trình nghiên cứu khoa học có giá trị công bố, nguyên nhân phổ biến bao gồm: Sử dụng thực phẩm không an toàn (như ăn nhiều thịt gia cầm, gia súc nuôi tăng trọng, các loại rau, quả... phun xịt nhiều chất kích thích). Chế độ dinh dưỡng quá nhiều calories (gồm các loại thức ăn nhanh nhiều chất bổ dưỡng (fastfood) như gà rán, bánh humburger, bánh pizza…) đặc biệt là sự lạm dụng các loại thuốc bổ của phụ huynh dành cho trẻ làm thức dậy chức năng giới tính khiến các bé dễ bị dậy thì sớm. Ngoài ra, tác động của phim ảnh, loại hình giải trí thời hiện đại cũng khiến hormone sinh dục xuất hiện sớm, nhất là những trẻ em thường xuyên tiếp xúc với những bộ phim tình cảm có “cảnh nóng” dành cho người lớn hoặc những trò chơi điện tử có pha màu sắc tình dục khiến trẻ “tò mò” muốn khám phá. Những tác động này được xem như một ngòi nổ kích thích não bộ. Sau một thời gian tác động não sẽ sản sinh ra các hormone kích thích sự phát triển của các cơ quan trong cơ thể có thể biến những đứa trẻ thành người lớn trước tuổi.

Chăm sóc thế nào?

Hầu hết trẻ ở dạng này có tâm sinh lý chưa phát triển kịp với sự lớn lên về thể chất. Nhiều bé gái đã hốt hoảng, sợ hãi, xấu hổ, lo lắng, dẫn đến buồn rầu và bỏ học khi cơ thể có sự thay đổi. Một số trẻ bị rơi vào trầm cảm vì không biết chia sẻ cùng ai. Các bé trai có khuynh hướng hung hăng, dễ nổi cáu hay gây gổ với những người xung quanh. Trẻ có thể bị mất ngủ, đứng ngồi không yên hoặc có những hành vi bất thường, nhiều trẻ còn bị rối loạn suy nghĩ và có cái nhìn lệch lạc về tình dục…

Theo ThS.BS Đinh Thạc, khi trẻ có bất kỳ dấu hiệu bất thường nào kể trên phụ huynh cần đưa trẻ đến gặp bác sĩ chuyên khoa nội tiết để được thăm khám và điều trị, khi cần thiết phải làm một số xét nghiệm về nồng độ hormone trong máu, nước tiểu, chụp CT, MRI để phát hiện sớm u bướu ở một số bộ phận như u não, u buồng trứng, u tinh hoàn. Trẻ cũng cần được tư vấn tâm lý thật thấu đáo khi có dấu hiệu học tập sa sút hoặc trẻ bị rơi vào trạng thái trầm cảm.

Để cải thiện hiện tượng sớm thành người lớn ở trẻ, ThS.BS Đinh Thạc khuyến cáo các bậc cha mẹ nên chú ý đến vấn đề dinh dưỡng. Nhiều nghiên cứu cho rằng, dinh dưỡng dư thừa là nguyên nhân chủ yếu dẫn đến dậy thì sớm. Muốn phòng ngừa cho trẻ, bạn nên chú trọng tới lượng protein hấp thụ vào cơ thể không được vượt quá tiêu chuẩn, trong bữa ăn, cần phải có thịt rau kết hợp, tuyệt đối không dùng thịt thay rau và hạn chế những thức ăn nhanh. Một công trình nghiên cứu cho biết, những trẻ mỗi tuần ăn từ 2 lần thức ăn nhanh và thường xuyên ăn những thực phẩm chiên rán nhiều dầu mỡ thì khả năng dậy thì sớm là cao hơn gấp 2,5 lần so với những đứa trẻ bình thường.

Khuyến khích trẻ ăn nhiều trái cây tươi thay thế cho các loại thực phẩm chiên rán. Ngoài ra, thuốc bổ cũng là một nguyên nhân dẫn đến tình trạng dậy thì sớm, vì thế không nên mù quáng cho trẻ dùng các loại chất bổ như sữa ong chúa, mật ong hoặc những thực phẩm chức năng tăng cường trí tuệ. Phụ huynh cần đọc kỹ hướng dẫn trước khi quyết định cho trẻ sử dụng, cách tốt nhất nên có ý kiến tham vấn từ các bác sĩ chuyên khoa. Người mẹ trong gia đình nên cất kỹ các loại thuốc tránh thai, các sản phẩm làm đẹp ngực... để tránh cho các bé cầm nhầm hoặc tò mò tiếp xúc, cũng không nên cho các bé sử dụng đồ trang điểm của người lớn hoặc các sản phẩm chăm sóc da. Trong giai đoạn đang cho con bú, người mẹ không nên dùng các sản phẩm chăm sóc ngực bôi lên vú để tránh cho các bé bú vào cơ thể. Nên hạn chế sử dụng những loại rau quả trái mùa và các loại thực phẩm có chất phụ gia cho cả hai mẹ con, tuyệt đối tránh những cảnh nóng trên phim ảnh, trong những sinh hoạt đời thường khi có mặt trẻ.

Phương Thảo