Nhiều người cho rằng, da, mũi mới dễ bị dị ứng, chứ mắt, do luôn có nước mắt “bảo vệ” nên khó nhiễm bệnh. Nhưng trong thực tế, mắt thuộc nhóm cơ quan có nguy cơ cao bị dị ứng do mắt thường xuyên tiếp xúc với môi trường.

Do phần bên ngoài của mắt luôn ẩm ướt, nên khả năng bám dính và kích ứng của các kích thích và dị nguyên sẽ tăng lên. Tuy rằng nhờ có nước mắt, các dị nguyên có thể nhanh chóng bị rửa trôi, nhưng chỉ cần một thời gian rất ngắn, chúng cũng đã có thể gây ra các biểu hiện dị ứng tại mắt.

Người ta chia dị ứng mắt thành nhiều dạng:

Phấn hoa cũng là nguyên nhân gây dị ứng mắt.

Viêm kết mạc dị ứng: các vật lạ gây ra viêm dị ứng ở kết mạc có thể thấy như bụi phấn hoa, các loại bụi, nước hoa, mỹ phẩm, thuốc bôi ngoài da, khói thuốc, và cũng có thể do vi khuẩn gây nên. Viêm kết mạc gây ra tình trạng ngứa ngáy, khó chịu, đau, chảy nước, tăng tiết gỉ mắt; nặng hơn thì phù nề, co quắp mi, sợ ánh sáng. Tại mi cũng có thể có các biểu hiện viêm nhiễm.... Tuy nhiên, nó không gây tổn thương bên trong mắt.

Viêm giác mạc: Thường do dị ứng với những yếu tố nội sinh như: viêm giác mạc kẽ do dị ứng độc tố vi khuẩn: lao, xoắn khuẩn giang mai, viêm giác mạc dạng nốt do dị ứng liên cầu, viêm giác mạc sau nhiễm virut herpes, thủy đậu, zona... Hoặc xảy ra sau một sai lầm y khoa như dùng kính sát tròng không đúng cách, tự dùng thuốc nhỏ mắt không đúng, đặc biệt dùng thuốc nhỏ mắt có chất dexa khi không có chỉ định của bác sĩ chuyên khoa mắt... Việc phát hiện và điều trị sớm bệnh viêm loét giác mạc sẽ giúp giảm hoặc ngăn được di chứng và giúp cải thiện thị lực. Đặc biệt khi viêm loét giác mạc không nên băng kín mắt, vì khi băng kín mắt sẽ làm mắt nóng, ẩm và bẩn giúp cho vi khuẩn phát triển mạnh hơn.

Viêm bên trong nhãn cầu: tuy khó có dị nguyên nào lọt vào được nhưng chúng ta vẫn có thể gặp các bệnh lý dị ứng. Chất nhân thể thủy tinh với bản chất là một dị nguyên nội sinh có thể gây ra những bệnh cảnh nặng nề cho mắt như: viêm màng bồ đào dị ứng chất nhân, glaucoma do thể thủy tinh.

Các viêm nhiễm tại mắt có thể là do các nguyên nhân sau: dị ứng phấn hoa, viêm mũi xoang dị ứng, dị ứng thức ăn, dị ứng thuốc, hen, chàm, mất cân bằng dinh dưỡng, hóa chất, dùng mỹ phẩm bừa bãi... trong đó dị ứng mắt theo mùa là bệnh nhẹ, chỉ gây ngứa ngáy, mắt đỏ, chảy nước mắt. Cơ nguyên dị ứng mắt là phản ứng do tế bào mast cell bị kích thích bởi immunoglobin E, khởi sự do bụi dị ứng sinh ra. Những chất trung gian từ tế bào mast cells như histamin, prostaglandin, leucotriene và kinin lần lượt kích thích giây thần kinh, làm nở mạch máu, tiết ra chất nhờn, làm mắt ngứa, cay và đỏ, sưng thành bọng nước trong mắt và ra ghèn.

Dị ứng mắt khác với các bệnh mắt khác do triệu chứng không rõ ràng. Bởi vậy, cần phân biệt dị ứng mắt với nhiều bệnh mắt khác, nhất là phân biệt thương tích vào mắt, nhiễm khuẩn mắt, dùng kính áp tròng, thuốc rửa mắt không hợp, viêm vành mắt, mắt khô, hay đường dẫn mắt bị nghẹt...

Điều trị tùy thuộc bệnh dị ứng mắt nặng hay nhẹ. Nhưng cách hay nhất là phải loại trừ nhanh chóng các dị nguyên ra khỏi mắt. Bệnh nhân không nên dùng tay dụi mắt, vì sẽ kích thích tế bào mast cells làm bệnh tăng nặng thêm. Bệnh nhân có thể rửa mắt bằng nước lạnh, nước muối sinh lý, nước mắt nhân tạo (nếu dùng nước mắt nhân tạo mà còn bị đau mắt thêm, hay đỏ mắt hơn, hay bị kích thích thì nên ngưng dùng). Chườm lạnh cũng là phương pháp hữu hiệu để giảm phù mi, giảm ngứa và kích thích do làm co mạch và ổn định màng tế bào có chức năng miễn dịch.

Khi thấy khó chịu tại mắt, nên đi khám bác sĩ chuyên khoa, không tự tiện mua thuốc nhỏ. Cần tuân thủ nghiêm ngặt thời gian dùng và liều lượng thuốc, bởi việc dùng tùy tiện hay lạm dụng các thuốc này có thể gây một số biến chứng ở mắt. Nếu không may bị dị ứng với các thuốc tra hoặc nhỏ mắt thì phải dừng thuốc lại, sau đó đem đơn và thuốc đã dùng đến cơ sở chuyên khoa mắt gần nhất để được chẩn đoán và hiệu chỉnh.

Để phòng dị ứng, bệnh nhân phải tránh tiếp xúc với những dị nguyên, các chất kích thích có thể gây dị ứng cho mắt. Để bảo vệ mắt khi có dị vật, nên nháy mắt liên tục trong một ly nước sạch. Nếu cảm thấy vẫn còn dị vật nên đến kiểm tra ở bệnh viện chuyên khoa mắt.

BS. Nguyễn Thu Hiền

(BS. Nguyễn Thu Hiền)