Trong trường hợp, nếu sự tưới máu chỉ giảm trong một thời gian ngắn chưa thể làm chết não và các tế vào thần kinh thì các triệu chứng như kể trên chỉ thoáng qua khi đó gọi là cơn thiếu máu não thoáng qua.
Nguyên nhân
Bộ não con người được nuôi bởi tất nhiều mạch máu, trong đó mỗi vùng của não được nuôi dưỡng bằng một mạch máu riêng, nếu các mạch máu này vì một lý do nào đó (thông thường là do cao huyết áp, đái tháo đường, rối loạn mỡ trong máu) làm cho mạch máu bị hẹp hay bị bít tắc, làm giảm lượng máu đến nuôi phần não mà mạch máu này chi phối thì sẽ gây ra tình trạng rối loạn chức năng của vùng não đó.
Não là tổ chức rất cần oxy để hoạt động, chúng là cơ quan tiêu thụ oxy nhiều trong cơ thể, nhất khi hoạt động và não cũng rất nhạy cảm với tình trạng thiếu oxy của cơ thể. Khi bị thiếu oxy trong 4 - 5 phút là các tế bào não sẽ bị hủy hoại và không phục hồi được nữa. Não bộ bao gồm nhiều phần, mỗi phần của não lại chi phối một bộ phận của cơ thể như về vận động, cảm giác, về ngôn ngữ, về tri giác, xúc giác, thính giác, khứu giác, thị giác, vị giác... Do đó, khi một vùng não bị thiếu nuôi dưỡng thì nó sẽ bị tổn thương và sẽ xuất hiện trên cơ thể các dấu hiệu có tính báo hiệu vùng não chi phối; chẳng hạn như: nếu vùng vận động của não bị tổn thương thì người bệnh bị liệt, có thể liệt chi hoặc liệt nửa người, nếu vùng ngôn ngữ bị tổn thương thì bệnh nhân nói ngọng hoặc không nói được. Trong trường hợp nếu mạch máu não bị tắc nghẽn hoàn toàn thì não và các tế bào thần kinh bị tổn thương vĩnh viễn, khi đó các triệu chứng trở thành vĩnh viễn và gọi đó là tai biến mạch máu não.
Các triệu chứng
Các triệu chứng của cơn thiếu máu não thoáng qua chỉ xuất hiện đột ngột khi người bệnh đang sinh hoạt bình thường bỗng dưng xuất hiện các dấu hiệu như bất tỉnh, nhức đầu, yếu hoặc liệt nửa người, nói ngọng hay không nói được, mắt không nhìn thấy, mất thăng bằng, chóng mặt, đi đứng lảo đảo. Thông thường trong cơn thiếu máu não thoáng qua thì các dấu hiệu trên chỉ kéo dài trong vài phút, tối đa không quá 10 phút, tuy nhiên cũng có những trường hợp kéo dài khoảng 60 phút nhưng rất hiếm. Do đó, nếu người bệnh có các dấu hiệu trên, nếu kéo dài quá 60 phút thì có thể xem đó là tình trạng tai biến mạch máu não chứ không phải là cơn thiếu máu não thoáng qua và khi đó tổ chức não đã bị tổn thương vĩnh viễn.
Trong cơn thiếu máu thoáng qua, ở những phút đầu tiên sẽ có tình trạng tăng huyết áp, rối loạn tri giác, mất định hướng, lơ mơ hoặc bất tỉnh, có dấu hiệu liệt mặt và liệt nửa người, nói ngọng hay không nói được, không hiểu được ngôn ngữ, rối loạn nhịp tim, do đó rất dễ nhầm lẫn giữa cơn thiếu máu não thoáng qua với bệnh lý tai biến mạch máu não và rối loạn tiền đình.
Điều trị
Việc điều trị cơn thiếu máu não thoáng qua là một việc làm khẩn cấp, điều trị càng nhanh, càng sớm thì hiệu quả càng cao, nếu chậm trễ rất dễ dẫn tới tai biến mạch máu não thật sự với các biểu hiện như hôn mê và liệt nửa người vĩnh viễn, thậm chí có thể tử vong. Vì vậy, cần phải nhanh chóng đưa người bệnh đến cơ sở y tế gần nhất để khám, làm các xét nghiệm để loại trừ trường hợp tai biến mạch máu não và được điều trị kịp thời. Tuy nhiên, việc điều trị cơn thiếu máu não thoáng qua cần phải kết hợp với việc điều trị các yếu tố gây bệnh như điều trị tăng huyết áp, đái tháo đường, cholesterol máu cao... Trong cơn thiếu máu não thoáng qua nếu điều trị sớm, kịp thời thì người bệnh sẽ hồi phục hoàn toàn trong vài phút hay trong khoảng một giờ.
Phòng tránh cơn thoáng thiếu máu não
Để phòng tránh cơn thiếu máu não thoáng qua, nhất là ở những người có rối loạn mỡ máu, bị cao huyết áp, bị đái tháo đường nên thực hiện các phương pháp sau:
- Uống aspirin liều thấp (Aspirin 81mg hay Aspergic 100mg).
- Điều trị tốt bệnh lý vữa xơ và hẹp động mạch.
- Điều trị triệt để bệnh lý hẹp động mạch cổ để tránh gây thiếu máu não
- Điều trị thật tốt các bệnh lý tăng huyết áp, đái tháo đường, bỏ thuốc lá...
Cơn thiếu máu não thoáng qua là một dấu hiệu báo trước của tai biến mạch máu não, hay còn có thể gọi là một tai biến mạch máu não còn điều trị được và hồi phục hoàn toàn. Do đó, người bị cơn thiếu máu não thoáng qua cần được điều trị càng sớm càng tốt để ngăn ngừa tai biến mạch máu não.
BS. HỒ VĂN CƯNG