Cá chạch (chạch bùn) giàu chất dinh dưỡng; theo Đông y, chạch bùn vị cam, tính bình, có tác dụng ôn trung, ích khí, trừ tà thấp. Chạch bùn bổ mà không tanh, không kiêng kỵ với bất cứ bệnh gì. Là thực phẩm tốt với người bệnh gan, tiểu đường, liệt dương và các chứng bệnh đường tiết niệu... chạch bùn đều có tác dụng trị liệu nhất định. Các nhà y học Trung Quốc còn cho rằng, cá chạch có tác dụng lợi mật, làm hết vàng da và có khả năng bảo vệ tế bào gan, làm hạ men gan, cải thiện chức năng gan với với trường hợp viêm gan mạn tính...

Bài 1: cá chạch rán vàng 120g, hoàng kỳ 15g, đẳng sâm 15g, hoài sơn 30g, đại táo 15g, gừng tươi 5g, nước 250ml. Tất cả đem hầm kỹ, còn 100ml nước. Chia ăn trong ngày. Công dụng: bồi bổ tỳ vị, dưỡng huyết, dùng thích hợp cho người suy nhược cơ thể, gầy yếu, thiếu máu, trẻ em suy dinh dưỡng.

Bài 2: cá chạch 250g, đậu phụ 500g. Cá chạch rán qua thêm gừng tươi, hành khô, hạt tiêu, gia vị tẩm ướp cá cho thơm, nấucanh, canh sôi cho đậu phụ cắt miếng vào. Công dụng: bổ tỳ vị, trừ thấp, dùng thích hợp cho người bị viêm gan vàng da.

Bài 3: cá chạch 250g, mỡ lợn, hạt tiêu, gia vị vừa đủ, thêm chút rượu vang, hầm nhừ. Công dụng: bổ thận, trợ dương, dùng thích hợp cho người bị liệt dương, suy giảm khả năng tình dục.

Bài 4: cá chạch 250g, cát cánh 6g, địa du 18g, hoa hòe 9g, kha tử 9g. Tất cả đem hầm kỹ, lấy nước uống. Công dụng: chữa bệnh trĩ xuất huyết.

Bài 5: cá chạch 10 con bỏ đầu đuôi, làm sạch, phơi hoặc sấy khô, đốt thành than rồi tán bột; lá sen tươi phơi khô tán bột, hai thứ lượng bằng nhau, trộn đều, uống mỗi ngày 3 lần, mỗi lần 1 thìa cà phê. Công dụng trị bệnh tiểu đường.

Bài 6: cá chạch 30g, đại táo 15g, gia vị vừa đủ, nấu canh ăn ngày một lần. Ăn 7-10  ngày. Công dụng mát gan, giải độc, chữa mẩn ngứa.

Bài 7: cá chạch 250g, thịt lợn nạc 50g, lạc nhân 100g, gừng, hạt tiêu. Cá chạch rán qua, thịt, gừng,  gia vị, nước 250ml; hầm nhừ còn 100ml nước. Ăn trong 1 tuần, ngày 1 lần. Nghỉ 1 tuần lại tiếp tục. Dùng trong 3 tháng. Công dụng bổ tỳ vị, ích huyết, chữa suy nhược cơ thể.

Bài 8: cá chạch 150g , mộc nhĩ đen 2,5g,  nấm kim châm 15g. Tất cả nấu chín. Ăn nóng, chia 2 lần trong ngày. Công dụng: hỗ trợ điều trị viêm gan mạn tính.

Bài 9: cá chạch bỏ đầu đuôi, làm sạch, đem sấy khô, tán nhỏ thành bột, cất trong lọ kín dùng dần. Mỗi lần uống 10g, ngày uống 3 lần. Công dụng: dùng cho người viêm gan cấp tính và viêm gan mạn tính.

Bài 10: cá chạch 200g làm chín, gỡ lấy thịt nấu với gạo tẻ thành cháo. Công dụng: chữa khí hư, người mệt mỏi, trẻ em mồ hôi trộm.

Lương y Vũ Quốc Trung